Auteur: aline vervaart

Interview gepubliceerd op www.rino.nl – 25 mei 2023

Antisociaal gedrag komt veel voor binnen de geestelijke gezondheidszorg. Toch blijkt het lastig voor cliënten om de juiste therapie te vinden. Brenda de Wit heeft voor haar promotieonderzoek een model ontwikkeld dat behandelaren meer inzicht kan geven in antisociaal gedrag en kan helpen om een gegronde behandelkeuze te maken. ‘Er zijn allerlei behandelingen voor antisociaal gedrag, maar ze zijn beperkt effectief  en niet evidence-based. Door het model te gebruiken, kun je de behandeling richten op de onderliggende oorzaken van het gedrag.’

Topklas-deelnemer Brenda de Wit, die in september afstudeert als Gz-psycholoog, was al bezig met promotieonderzoek voordat ze aan de opleiding begon. Ze werkt als Gz-psycholoog i.o. bij GGZ Westelijk Noord-Brabant (WNB) en begint na haar afstuderen aan de KP-opleiding. ‘Het promoveren is zo’n 3 jaar geleden op mijn pad gekomen. Mijn promotor, Arno van Dam, is als bijzonder hoogleraar antisociaal gedrag, psychiatrie en maatschappij verbonden aan Tilburg University, en werkt bij ons als klinisch psycholoog en hoofd wetenschappelijk onderzoek. Toen ik vertelde hoe leuk ik het vind om onderzoek te doen, zijn we gaan kijken of een promotietraject passend zou zijn. Omdat ik zowel onderzoek als praktijk interessant vind, bleek de Topklas een mooie optie.’

Model vanuit sociaal-psychologische invalshoek

De basis van De Wits onderzoek is dat antisociaal gedrag veel voorkomt, niet alleen bij ASPS (Antisociale Persoonlijkheidsstoornis), maar ook bij ADHD, autisme en verslaving. Daarbij heeft antisociaal gedrag veel impact en zijn er geen evidence-based behandelingen beschikbaar. De Wit: ‘Ook in wetenschappelijk onderzoek valt op dat er veel tegenstrijdige onderzoeksresultaten zijn. Bijvoorbeeld als het gaat over hoe goed deze cliënten emoties kunnen herkennen of kunnen mentaliseren. Dit riep bij mij de vraag op wat nu precies onderliggende factoren zijn die antisociaal gedrag kunnen verklaren. ‘

‘Ik kwam tot de conclusie dat de groep cliënten die last heeft van antisociaal gedrag mogelijk een heterogene groep is. Op basis daarvan hebben we een model ontworpen waarin we verschillende dynamieken voorstellen die antisociaal gedrag mogelijk kunnen verklaren. Antisociaal gedrag kan gezien worden als tegenhanger van prosociaal gedrag en vanuit sociaal-psychologische invalshoek zijn twee factoren belangrijk om je prosociaal te kunnen gedragen: vertrouwen en wederkerigheid. Deze twee factoren vormen de basis van het model.’

In het model worden drie routes naar antisociaal gedrag voorgesteld. De Wit: ‘De eerste route vertegenwoordigt een groep die mogelijk vanuit trauma gefocust is op potentiële onveiligheid en vanuit wantrouwen (en dus een gebrek aan vertrouwen) een bias voor vijandigheid ontwikkelt. Deze cliënten reageren met antisociaal gedrag uit zelfbescherming. De andere twee routes vinden hun basis in wederkerigheid. Enerzijds kunnen vaardigheden ontbreken om wederkerig, prosociaal gedrag te tonen, bijvoorbeeld door moeite met mentaliseren (route 2). Anderzijds kunnen cliënten ook specifieke tekorten hebben in het kunnen meevoelen met anderen en daardoor minder gemotiveerd zijn om prosociaal gedrag in te zetten. Een op neurobiologisch niveau verminderde empathie kan hierbij een rol spelen, waardoor ze antisociaal gedrag meer doelbewust inzetten. Als deze verschillende groepen dezelfde behandeling krijgen, is het logisch dat deze niet voor iedereen effectief is.’  

Meer inzicht kan ook stigma verminderen

Over de routes van het model heeft De Wit inmiddels een conceptueel artikel gepubliceerd en er is een dataverzameling bezig om de routes wetenschappelijk te kunnen onderbouwen. ‘Door middel van vragenlijsten, interviews, een emotieherkenningstaak en Virtual Reality-simulatie meet ik alle aspecten van het model waaronder trauma, mentaliserend vermogen, persoonlijkheidstrekken en psychopathische trekken. Ons doel is dat deze routes als basis kunnen dienen voor verbetering van de diagnostiek en individualiseren van behandelingen.’

De vraag is dan of gerichtere behandelingen ook meer effect zullen hebben. De Wit: ‘Dat er meer begrip komt voor deze groep cliënten is al winst van mijn onderzoek. Het stigma voor zowel cliënten zelf als hun omgeving en clinici kan hierdoor verminderen. Ook kan meer inzicht in de problematiek helpen om behandelingen gerichter in te zetten, waardoor de effectiviteit mogelijk groter wordt. Daarbij vergroten deze inzichten hopelijk de motivatie van behandelaren om met deze cliënten te werken, ook omdat ze dan meer handvatten hebben om de juiste behandeling te kiezen.’

De Wit hoopt de drie routes ook afzonderlijk van elkaar te kunnen onderzoeken en uiteindelijk de heterogeniteit van de groepen te kunnen aantonen. Het onderzoeken van het gehele model en de daarin geborgde routes, wordt haar proefschrift. De Topklas helpt haar deze taak in te passen in haar leven. ‘Het schakelen tussen mijn gezin, de GZ- en KP-opleiding en mijn promotie is een uitdaging. Het is fijn te kunnen sparren met mensen in dezelfde situatie. We leren van elkaar en ondersteunen elkaar in hoe je je grenzen kan bewaken. Ook delen we dezelfde attitude. We vinden allemaal wetenschap belangrijk, maar ook de klinische praktijk en hoe we daartussen een brug kunnen slaan.’

Lees ook dit artikel van Brenda de Wit- de Visser.

Bron: rino.nl

Afgelopen maandag 15 mei kwam het onderwerp ‘partnergeweld’ aan de orde in de uitzending van Nadia op NPO 1. Een op de vijf vrouwen wordt door haar man mishandeld. Waarom doen die mannen dat? Kun je het zien aankomen? En waarom is vluchten zo moeilijk? In de uitzending komen verschillende gasten aan het woord, waaronder slachtoffers en plegers van partnergeweld.
Onze ervaringsdeskundige, Remco van Ierssel, woonde de uitzending bij en zat bij de opnames in het publiek.

GGZ WNB organiseert in de maand juni een viertal online webinars vanuit het subsidieproject: “Ontwikkeling en innovatie van de zelfhulpgroepen Mannen Tegen Agressie”. Het webinar is bedoeld voor professionals (uitvoering, beleid, kwaliteit) en betrokken managers die in hun werk te maken krijgen met slachtoffers en/of plegers van huiselijk geweld, kindermishandeling of seksuele mishandeling.

Het webinar wordt verzorgd door GGZ WNB-collega prof. dr. Arno van Dam, klinisch psycholoog en bijzonder hoogleraar antisociaal gedrag, psychiatrie en maatschappij bij Tranzo, Tilburg University en Remco van Ierssel, voormalig pleger en ervaringsdeskundige bij GGZ WNB. Zij geven handvatten voor de omgang met plegers van huiselijk geweld en reiken tips aan hoe een pleger te motiveren hulp te zoeken. Tevens is er gelegenheid tot onderlinge uitwisseling van ervaringen en het stellen van vragen. Hier lees je meer informatie.

De data van de vier webinars zijn:

Aanmelden
Aanmelden kan bij de WNB Academie, Judith van Veldhoven, via j.vanveldhoven@ggzwnb.nl. Vemmeld in deze mail het webinar van uw voorkeur. Doe dit zo snel mogelijk, doch uiterlijk een week voor het betreffende webinar omdat plekken beperkt zijn (20 deelnemers per webinar). U ontvangt na uw aanmelding een bevestiging met daarin de Teamslink waarmee u online kunt deelnemen aan het webinar.  
Wil je meer lezen over ‘Mannen Tegen Agressie (MTA)’? Klik hier.

Dit project wordt mogelijk gemaakt door de regiogemeenten West-Brabant.

Onze ervaringsdeskundige Remco van Ierssel was maandagavond 27 februari te zien in het programma Nachtdieren op NPO 3. In Nachtdieren gaat Raven van Dorst op zoek naar het mysterie van de nacht. Terwijl de meeste mensen in het holst van de nacht op één oor liggen, brandt er bij sommigen nog licht. Wie zijn deze mensen? Waarom zijn ze nog wakker? Kunnen ze niet slapen of willen ze niet slapen?

Raven van Dorst zoekt in Nachtdieren deze nachtbrakers op voor mooie, bijzondere en ontroerende ontmoetingen. Afgelopen maandag was ze op bezoek bij onze ervaringsdeskundige Remco van Ierssel. Hij is verbonden aan de supportgroep Mannen tegen Agressie en vertelt in deze uitzending over zijn ervaringen. Een aanrader om terug te kijken via uitzendinggemist.nl.

Wat hebben ouders nodig in situaties van huiselijk geweld om aan de bel te trekken? In de kledingwinkel van Sterk Huis in Tilburg, een instelling die onder meer een veilige plek biedt aan slachtoffers van geweld, gaat Coen Verbraak samen met ouders in gesprek met de Tilburgse wethouder Marcelle Hendrickx, over wat deze ouders nodig hebben om hulp te vragen. Majone Steketee, hoogleraar huiselijk geweld aan de Erasmus Universiteit, luistert en denkt kritisch mee.

Kijk de aflevering terug via de site van Omroep Human: Onmacht Thuis – De Publieke Tribune – HUMAN

Onlangs deelde RTL Nieuws een openhartig interview met René Haring, een voormalig pleger van huiselijk geweld. In het artikel vertelt hij over de stappen die hij heeft gemaakt om zijn agressiviteit onder controle te krijgen.

Prof. dr. Arno van Dam, bijzonder hoogleraar aan de Universiteit van Tilburg en werkzaam bij GGZ WNB als klinisch psycholoog, deed onderzoek naar de behandeling van agressieproblematiek. 

Lees hier het hele interview op RTL Nieuws